Proeven met Onno Kleyn
Truffel&Wijn
verdicchio di matelica
Van 13 tot en met 18 oktober 2022 organiseerde Ca’Palazzo (Wijnand Luttikholt) alweer de vijfde editie van deze culinaire verwenweek in de Italiaanse regio Le Marche. Met in ons midden Onno Kleyn, culinair journalist en docent. Onno kan fraai schrijven over culinaire zaken én boeiend vertellen over alle aspecten van wijn en spijs.
Op 14 oktober bracht de groep een bezoek aan Matelica, een van de oudste steden van Le Marche, lieflijk gelegen in de heuvels van het centrale deel van deze regio. Op culinair gebied is Matelica vooral bekend door de “Verdicchio di Matelica”.
Verdicchio
Al honderden jaren wordt de verdicchiodruif verbouwd in de heuvels van de centrale Marche. De naam verdicchio is gebaseerd op het Italiaanse woord “verde" (groen). Het klimaat in Le Marche is uitgesproken gunstig voor deze druif. Zonnige dagen en koele nachten, de matigende invloed van de Apennijnen en de invloed van de zeewind vanuit de Adriatische zee werken positief op de Verdicchio. Het maakt de Verdicchio de meest karaktervolle inheemse wijn van Italië.
Deze druif groeit het best in goed gedraineerde gronden van kalk en zandsteen. De smaak van de Verdicchio is verfijnd, fruitig met prettige frisse zuren. Omdat deze wijn (in tegenstelling tot de meeste witte wijnen) behoorlijk wat jaren bewaard kan worden is er ook verschil te vinden in body en intensiteit tussen jonge en oude wijnen. De oudere wijnen zijn voller en "kruidiger" van smaak. Karakteristiek voor deze wijnen is de bleekgele kleur met groene reflecties (verde!).
De Verdicchio heeft in de neus een delicaat bouquet met tonen van appel en perzik. En een uitgebalanceerde en droge smaak, met een klein bittertje in de afdronk. De wijn behoort tot de beste witte wijnen van Italië en wordt door sommigen zelfs gezien als Italië’s beste begeleider van visgerechten.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de Verdicchio dei Castelli di Jesi uit de noordelijke Marche en de Verdicchio uit het meer zuidelijk gelegen Matelica.
De bodemgesteldheid verschilt en in Matelica wordt de warmte van de Adriatische zee getemperd door de Monte San Vicino (middenachter op de foto). Dit zorgt ervoor dat de Verdicchio di Matelica meer “mineralig” en “slanker” van smaak is. Het productiegebied van Matelica is tien maal kleiner dan dat van Jesi. De bodemgesteldheid verschilt, het microklimaat verschilt en de wijnstokken zijn vaak van een andere oorsprong.
Deze vrijdag bezochten we een producent in Matelica (Cantine Belisario), namen we deel aan een rondleiding in Matelica, alvorens neer te strijken in de fraaie foyer van "Teatro Piermarini” waar tegenwoordig een Enoteca gevestigd is waar men alle prachtige wijnen van de Verdicchio di Matelica kan proeven. In deze fraaie ambiance kreeg men meer te horen over uniciteit van de Verdicchio di Matelica. In de Foyer del Teatro Piermarini stelden een viertal producenten hun wijnen aan het gezelschap voor.
Belisario ontstond in 1971 als een coöperatieve wijnproducent. De wijngaarden zijn tegenwoordig uitgestrekt over 300 hectare in de Alta Valle Esina.
We verzamelden in de Enoteca van Belisario temidden van de onderscheidingen van deze Cantina Sociale en de vijfliterflessen waar men rechtstreeks uit de tank zijn dagelijkse wijn kan laten vullen.
Paolo van Belisario bracht ons door het schitterende landschap rond Matelica naar de belangrijkste wijngaard van Belisario: Cambrugiano. Deze wijngaard geeft de naam aan hun topwijn de “Cambrugiano’”, een intense Verdicchio di Matelica Riserva die gedeeltelijk in Franse barriques rijpt.
De druiven zijn geplukt en in de cantina verwerkt. Het fermentatieproces is begonnen. De wijngaard tooit zich met fraaie herfsttinten in het kenmerkende landschap van Matelica.
Na terugkeer bij Belisario begon Paolo met de rondleiding in deze indrukwekkende cantina met zijn machtige RVS vaten.
Na het aanschouwen van de wijngaard waar de druiven van de Cambrugiano groeien was het onweerstaanbaar om even een kijkje te nemen in de houten vaten waar een gedeelte van deze Verdicchio di Matelica Riserva ligt te rijpen.
En Wijnand, onze onvermoeibare gastheer van Ca’Palazzo, zag dat alles goed was.
Belisario maakt ook rode wijnen die op grote houten vaten liggen te rijpen. Ziehier de "Colli Maceratesi Rosso D.O.C. Riserva 2020".
Dachten we alles gehad te hebben, passeerden we nog een kathedraal van roestvrij staal!
Hier een RVS tank met 30 HL Verdicchio di Matelica D.O.C. 2022 Riserva (Cambrugiano) in wording (Mosto in fermentazione)
Na afloop van de rondleiding was Onno zo vriendelijk om een samenvatting te geven van alles wat we gezien hadden. We kregen van Belisario een Spumante aangeboden: de Nadir Verdicchio di Matelica D.O.C. Een Spumante gemaakt volgens de “Metodo Charmat Lungo”. Een goede gelegendheid voor Onno om de verschillen uit te leggen tussen de manieren om bubbels in wijn te krijgen.
Spumante is in Italië de algemene benaming voor mousserende wijnen. Vaak noemt men een makkelijker toegankelijke “bubbel” een “Bollicina". Zo ook deze Nadir: fris, fruitig en vrolijk!
Matelica, een van de oudste steden van Le Marche, lieflijk gelegen in de heuvels van het centrale deel van Le Marche, heeft een ontwikkeling doorgemaakt van agrarische gemeente naar een stad die na 1950 zijn belang steeds meer ontleende aan industriële productie op allerlei gebied. Het telt zo’n 10.000 inwoners. Het “centro storico” heeft een indeling die voorkomt uit de middeleeuwen met diverse gebouwen en kerken uit die tijd.
De centrale piazza Enrico Mattei, met zijn achthoekige fontein in witte steen uit 1587, is omringd door een stedenbouwkundig geheel dat eeuwen overbrugt. Daartoe behoren (vanuit de fontein bekeken) het Palazzo del Governo uit 1270 met zijn Torre Civica en daarnaast de Loggia dei Mercanti uit 1511.
De trots van de inwoners van Matelica, de achthoekige fontein in witte steen uit 1587. Het eerste dat je doet als je een bezoek brengt aan Matelica is een rondje om de fontein lopen.
We kregen een korte rondleiding door Matelica van de Pro Matelica, zeg maar de VVV van Matelica.
Natuurlijk renden we een aantal malen rond de fontein voor ons “gekkenbewijs”. Je moet wel gek zijn om dat vrijwillig te doen!
Na een korte wandeling bereikten we de foyer van "Teatro Piermarini”. Hier is tegenwoordig een Enoteca gevestigd waar men alle prachtige wijnen van de Verdicchio di Matelica kan proeven.
In de 19e eeuw was het gebruik dat rijke families gezamenlijk een theater lieten bouwen om allerlei voorstellingen te organiseren. In 1805 werd door de beroemde architect van de Scala In Milaan, Giuseppe Piermarini, begonnen met de bouw van zo’n theater. Verdeeld over de zaal en de intieme balcons zijn zo’n 300 zitplaatsen aanwezig. Regelmatig vinden hier voorstellingen plaats en vormt het "Teatro Piermarini” het culturele centrum van Matelica.
De prachtig ingerichte “Foyer del Teatro Piermarini” stond vandaag in het teken van de presentatie van de Verdicchio di Matelica. Umberto Gagliardi, Presidente Associazione Produttori del Verdicchio di Matelica (de voorzitter van de vereniging van producenten van Verdicchio di Matelica) had geregeld dat de Foyer speciaal voor ons openging en we getrakteerd werden op een voortreffelijke pranzo, mooie Verdicchi (meervoud van Verdicchio) en interessante verhalen.
Roberto Potentini, oenoloog van Belisario, vertelde ons meer over wat de Verdicchio van Matelica zo bijzonder maakt. Factoren die daarbij een rol spelen zijn het bijzondere micro-klimaat, de bodemgesteldheid en de aanwezigheid van wijnmakers die kiezen voor kwaliteit gepaard aan de traditie of juist vernieuwing.
Roberto wordt gezien als een van de beste wijnmakers van Italië. Met Belisario weet hij -dankzij de inzet van de ongeveer 200 leden- met een productie van 30.000 HL kwaliteitswijnen te produceren. We proefden:
Cerro, Verdicchio di Matelica D.O.C., volgens de importeur het schoolvoorbeeld van een Verdicchio di Matelica. Dit is een van de drie single-vineyard wijnen van Belisario.
Cambrugiano, Verdicchio di Matelica Riserva D.O.C.G., volgens de importeur is de Cambrugiano het paradepaard van Belisario. Ging dat vroeger gepaard met een overdaad aan hout, tegenwoordig draait het alleen nog maar om de expressie van de Verdicchio. Perzik, peer, citrus, bloemen in de neus, en komen ook terug in de volle smaak.
Animologico, Verdicchio di Matelica D.O.C, een bijzonder Verdicchio di Matelica. Biologisch geteelde druiven. Er wordt geen koper gebruikt in de wijngaard, maar een in de natuur voorkomend middel (Chitosan) en de druiven worden gewassen in ozon. Daarnaast een optimaal (schoon) proces om de wijn te produceren. Dit heeft als gevolg dat er een “zuivere” wijn ontstaat en geen sulfieten hoeven worden toegevoegd!
Importeur (ondermeer): eckenmaurick.nl
Na Roberto nam Umberto Gagliardi het woord. Umberto is voorzitter van de vereniging van producenten van de Verdicchio di Matelica en tevens drijvende kracht achter Azienda Gagliardi, één van de toonaangevende wijnproducenten in Matelica.
In de kelder van de cantina van Umberto staan grote cementen vaten waarin de Verdicchio rust. Dit is de traditionele manier van werken in Matelica. Cement heeft een constante temperatuur. De wijn beweegt zich als het ware mee met de omgeving.
En dat proef je in de klassieke “Selezione Verdicchio” die er gemaakt wordt. Ook zijn Riserva, de prachtig mooie “Maccagnano”, ontwikkelt zijn volle smaak in cementen vaten! Umberto kan er gloedvol over vertellen.
De wijnen werden begeleid door een heerlijke pasta met funghi porcini. Gemaakt door “Mosaico al Teatro” uit Matelica. Heerlijk met de “klassieke” Verdicchio van Umberto Gagliardi.
Umberto Gagliardi maakt zes wijnen. Twee wit en vier rood. Alleen een goede wijnmaker kan in dit gebied met relatief koude nachten een mooie rode wijn maken. En dat ís Umberto.
De “Selezione Verdicchio” Verdicchio di Matelica D.O.C. is een Verdicchio in de stijl zoals vader Gino hem maakte.
De “Maccagnano” Verdicchio di Matelica Riserva D.O.C.G. is een volle Riserva gemaakt van de beste druiven van wijnstokken van soms 60 jaar oud!
Importeur van het hele gamma van Umberto Gagliardi: vinoenzo.eu
Vervolgens “Tenuta Piano di Rustano” uit het vlakbij Matelica gelegen Castelraimondo. Een vernieuwende cantina waar men wijn maakt vanuit respect voor de traditie met technieken die alle smaken van de druiven behouden. Onno voerde een geanimeerd gesprek -in het Italiaans- met de eigenaar Francesco Lebboroni. Onno schakelt soepeltjes tussen Italiaans en Nederlands om alle finesses van de Verdicchio di Matelica met ons te delen.
Tenuta Piano di Rustano maakt twee soorten Verdicchio di Matelica, allebei fris en verfijnd. Daarnaast een mooie mousserende Verdicchio di Matelica (Spumante) volgens de traditionele methode met vergisting op de fles, zeg maar de manier waarop Champagne wordt gemaakt.
We begonnen de proeverij met de Spumante "Cavalier Vincenzo". Een prettige manier om de mond kennis te laten maken met de Verdicchio di Matelica.
Ook proefden we van Tenuta Piano di Rustano de “Brondoleto” Verdicchio di Matelica D.O.C.G. Een Riserva gemaakt van de beste druiven afkomstig uit de Brondoleto wijngaard. Deze wijn brengt het hele terroir van de Verdicchio di Matelica tot uiting.
De fermentatie vindt plaats in RVS tanks én in eiken vaten. Daarna wordt een blend gemaakt die het beste van de wijn naar boven haalt.
Tenuata Piano di Rustano maakt een drietal wijnen op basis van de verdicchiodruif:
“Torre del Parcho” Verdicchio di Matelica D.O.C. Zes maanden in RVS tanks waarvan 2 maanden op gist en daarna 6 maanden op fles. Helder geel. In de neus geuren van ananas, grapefruit, appel, lindebloemen en meidoorn. Elegant, fris en mineraal in de mond. Evenwichtig met een prettige nasmaak van citrus.
“Brondoleto” Verdicchio di Matelica D.O.C.G. Een Riserva gemaakt van de beste druiven afkomstig uit de Brondeleto wijngaard en deze wijn brengt het hele terroir van de Verdicchio di Matelica tot uiting. De fermentatie vindt plaats op RVS tanks én in eiken vaten. Daarna wordt een blend gemaakt die het beste van de wijn naar boven haalt. Heel subtiel en vol van smaak.
“Cavalier Vincenzo” Verdicchio di Matelica D.O.C. Een fraaie mousserende wijn. Zes maanden in RVS tanks. Tweede vergisting op fles en na de sboccatura nog drie maanden op fles. Goudgeel van kleur. Fijne bubbels. Appeltjes, kamille, mispel, witte perzik, amandelen. Met een mooie citrusachtige, minerale nasmaak.
Ook heeft “Tenuta Piano di Rustano” aantal bijzonder witte wijnen van de malvasia bianca candidadruif, een oorspronkelijk in Le Marche voorkomende druif die ouder is dan de verdicchio. Bijzonder is de onaards lekkere passito van ingedroogde druiven die 500 dagen rijpt in kleine houten vaten.
Importeur van het hele gamma van Tenuata Piano di Rustano: vinoenzo.eu
Helaas kon 1 producent niet aanwezig zijn. Colpaola had die avond een proeverij in hun hoofdkwartier met fraaie hapjes van Ristorante Cavellini uit San Severino Marche (ons favoriete restaurant). Maar wat schetst onze verbazing dat we op de wijnkast van de Foyer een grote gele doos met strik en opgerold papier zagen.
De dames van Colpaola -Stefania en Laura- hadden die zonet gebracht! Wat een verassing. Che sorpresa!
Onno las de handgeschreven boodschap op geschept papier (Fabriano) aan ons voor.
De dames vonden het erg jammer er niet bij te zijn, maar hadden wat meegebracht zodat de hele groep in alle rust op Ca’Palazzo toch de Verdicchio van Colpaolo konden drinken!
Een fles l’Orante. Een "Magnum Edizione Limitata" van de Verdicchio di Matelica D.O.C. van Colpaola. Deze wijn kreeg vorig jaar in Onno's recensie in de bijlage van de Volkskrant een 9+. En hij noemt haar Verdicchio een fantastische witte wijn. Daar kunnen wij (met deze wijn als huiswijn op Casa Benamato) het volledig mee eens zijn.
Colpaola maakt op basis van de verdicchiodruif twee wijnen:
Cavea, Vino Spumante di Alta Qualità volgens de Metodo Charmat (vergisting op RVS tanks gedurende zeven maanden). Fris en fruitig, een goed begin van een fijn moment.
Verdicchio di Matelica Verdicchio di Matelica. D.O.C.
Hierover schrijft de importeur: deze Verdicchio komt uit de hoogst gelegen wijngaard van Matelica (650 meter). De bodem is hier vulkanisch en dat geeft deze wijn een boost mineraliteit. Geweldig als borrelwijn en uitmuntend bij Italiaanse kazen en venusschelpen.
Importeur: grapedistrict.nl en eckenmaurick.nl
We zien terug op een “giornata particolare”, een bijzondere dag. Waarop de weergoden na spectaculaire mistbanken, fraaie nazomerweer te voorschijn toverden. Matelica zich op zijn best toonde vanuit de wijngaard Cambrugiano en rond de fontein. We hopen dat de deelnemers van “Proeven met Onno Kleyn, Truffel&Wijn in Matelica” een fijne dag hebben gehad en de gastvrijheid van iedereen in Matelica hebben ervaren.
We willen iedereen hartelijk danken. Umberto, Roberto, Francesco, Gerardo, Stefania en Laura, de mensen van de Foyer en de mensen van Pro Matelica. En natuurlijk Wijnand voor het mogelijk maken van het presenteren van de Verdicchio di Matelica. Last but not least willen we Onno Kleyn hartelijk bedanken. We hebben genoten van zijn (talen)kennis, zijn mooie verhalen en zijn dialogen met de producenten.
We zwaaien, samen met de pastoor van de fraaie “Cattedrale di Santa Maria Assunta”, onze gasten uit in het besef dat na de zegen van deze herder Matelica altijd in hun hart zal zijn.